Bios Ayarları

BIOS Ayarları Nedir – BIOS Ayarları Ne İşe Yarar ?

• “Temel Giriş/ Çıkış Sistemi” (Basic Input / Output System) kelimelerinin baş harflerinin birleşmesiyle meydana gelmiştir. Bios ayarları , bilgisayar ilk açıldığı an itibariyle çalışmaya başlayan küçük ve etkili bir yazılım parçacığıdır. BIOS yazılımı, anakart (mainboard) üzerinde sabit olarak bulunan bir ROM (Read Only Memory – Sadece Okunabilir Bellek) adını verilen bir Chip (Yonga) içindedir.  
• Bilgisayar açma tuşuna bastığımızda karşımıza çıkan ilk programdır bios ayarları . Bu ufak program parçacığı bilgisayarımızın donanımlarını tarayarak test eder. Bu işleme Power On Self Test veya POST yani açılışta kendini sınama anlamına gelir. Bu test esnasında bios, sorunla karşılaştığı anda bu sorunu kullanıcıya sesli ve yazılı olacak şekilde uyarı yani hata mesajı verir.
• BIOS, bilgisayarın donanımı hakkında tüm bilgiye sahip olur ve bu donanımların birbirleri ile haberleşmeleri işlemini üstlenir. Örneğin ses kartı, modem gibi parçaları üzerinde barındıran bir anakart aldığınızda, anakartınızın üzerine takılı olan aygıtların listesini işletim sisteminize BIOS verir.

• Anakart üzerinden desteklenen bir donanımı BIOS yazılımı içerisinde iptal ettiğimizde ise işletim sisteminiz bu aygıtı artık görmeyecektir. Örneğin, on – board olarak ses kartı taşıyan anakartın BIOS’una girerek ses özelliğini iptal ettiğimizde işletim sistemi artık bu ses kartını algılayamayacaktır.

• Ayrıca bios bilgisayarın tüm donanımları hakkında bilgiye sahip olur.
• POST; işlemi donanım olarak ;Güç kaynağı fonksiyonlarını, anakartı parçalarını, işlemci, giriş /çıkış denetleyicilerini, Ram, klavye ekran kartı ve diğer donanımları testini yapmaktadır. Eğer post işleminde herhangi bir sorun yoksa kısa bir yada iki bip sesiyle işlemi tamamlar. Eğer sorun olur ise farklı uzun kısa ve adet olarak farklı bip sesleriyle sorununu hem sesli olarak hemde yazılı olarak ekrandan size iletir.
• Bu işlemlerin sorunsuz bir şekilde geçildiği testlerde herhangi bir sorun çıkmadığı zaman, bios sizi hard diskinize yönlendirecektir ve diskinizdeki işletim sistemi Windows 10, Windows 7, Linux ne varsa o sisteminiz açılacaktır.

Bios Ayarları Neden Kullanılır ?  

• Bios Ayarları donanımların düzgün ve koordineli çalışması ve bu çalışmaların işletim sistemine aktarılması için kullanılır yani bir nevi donanımlar için kullanılan küçük bir işletim sistemi diyebiliriz.
• Bu bios lar ise zaman zaman güncellemek veya bazı değişiklikler yapmak gerekebiliyor ve bu değişiklikler için ise
• Günümüzdeki yeni nesil anakartlarının bir çoğu kullanıcıların kolaylıkla güncelleyebilmesi için yapılandırılmıştır Flash Bios olarak da hatırladığımız EPROM (Electrically Erasable Programmable Read Only Memory – Elektrikle Silinebilir Programlanabilir Sadece Okunabilir Hafıza) adlı ROM bellek kullanılmaktadır.
• Eski nesil anakartlarında ise biosların güncellemek oldukça ve eziyetli bir durumdaydı anakartlar veya bazı durumlarda çipleri bile sökülüp güncelleme yapıldıktan sonra geri takılmak suretiyle güncelleme yapılabiliyordu.

BIOS Ne İşe Yarar?

Bilgisayarı ilk açtığımızda çalıştırılan ilk program BIOS’tur. İlk olarak bilgisayarın donanımını tarar ve test eder.

Bu işlem Power On Self Test ( İlk açılışta kendini sınama) veya POST olarak adlandırılır. Bu test sırasında BIOS, herhangi bir sorunla karşılaştığı zaman bunu kullanıcıya yazılı veya sesli hata mesajı olarak bildirir. Daha sonra BIOS, işletim sistemini yükler.

POST; güç kaynağının normal işlevlerini, anakartı, işlemciyi, giriş/çıkış denetleyicilerini, belleği, klavyeyi ve video bileşenlerini kontrol eden birçok test çalıştırır.

Bilgisayar POST aşamasını tamamlarsa kısa tek bir bip ya da iki kısa bip sesi çıkarır (BIOS üreticisine bağlı olarak ses sayısı değişebilir.). POST, problem tespit ederse, ön yükleme sürecini yarıda keser ve görüntüsel olarak ekrana yazılıya da duyulabilir bir seri bip sesi ile hata mesajı verir….

Bios Ayarları ile Yapılabilecek Ayarlar;

1- Anakartınızın desteklediği donanımları açmak/kapatmak ve bunların değerlerini değiştirip/gözlemleme yapabilirsiniz: Bios bilgisayarınızın donanımları hakkında tüm bilgiye sahip olur bunun yanında bu donanımların birbiryle iletişime geçip uyumlu bir şekilde çalışmasını sağlar. Örneğin ses kartı, modem gibi parçaları üzerinde barındıran bir anakart aldığınızda, üzerine takılı olan donanımlarım listesini işletim sisteminize BIOS verir. Anakart . Anakart üzerinden desteklenen bir donanımı BIOS yazılımı içerisinde iptal ettiğimizde ise işletim sisteminiz bu aygıtı artık görmeyecektir. Örneğin, onboard olarak ses kartı taşıyan anakartın BIOS’ una girerek ses özelliğini iptal ettiğimizde işletim sistemi artık bu ses kartını algılayamayacaktır.

2- Anakartın üzerinde takılı olan donanımların çakışmaması ve düzgün çalışması için gerej değer ve adreslerini tayin etmek: Bios , bu adresleri işletim sisteminize bildirerek doğru bir şekilde çalışmasına yardımcı olur. Normal şartlarda BIOS, aygıtların “çalışma adreslerinin” belirlenmesini işletim sistemine yaptırır. Fakat kalabalık ek donanıma sahip bir sistemde, bazı donanımların “çalışma adresleri”, işletim sistemi tarafından aynı atandığında, çakışma dediğimiz olay ortaya çıkar. Çoğu zaman, aynı  “çalışma adresine” sahip donanımlar kendi aralarında bu yeri paylaşarak sorun çıkartmazken, bazı durumlarda aynı çalışma adresine ait donanımlar bu adresi paylaşmak istemezler. Böyle bir durumda iki donanım da çalışmaz. Ama BIOS’ a girip, aygıtların kullanması gerektiği çalışma adreslerini (IRQ, DMA vs.) kendimiz belirlediğimizde her iki donanım da çalışmasına devam eder.

3- Bilgisayar ilk açılışında Bios boot ilk olarak kullanacağı aygıtı belirler. Bu seçim default olarak ayarlı seçim üzerinden devam edebilir yada sizin seçtiğiniz donanım üzerinden de olabilir. (CD ROM, DVD, FLASH BELLEK, DİSK. Vs.) bios bu seçimi tamamladıktan sonra bir dizi sıradan kontrolleri yapıp bilgisayarın açılabilmesi için gerekli olan sistem dosyalarını yükleyerek işletim sistemini devreye sokma işlemidir.

POST Nasıl Çalışır?

1. Bilgisayarımızı açtığımızda elektrik akımı işlemci (Central Process Unit – Merkezi İşlem Birimi) ünitesine gider ve orada bilgisayarın önceki kullanımından kalmış bilgileri siler.

2. CPU (Mikroişlemci), elektrik akımı tarafından uyarıldığında ROM’da yer alan BIOS yazılımını RAM (Random Access Memory – Rastgele Erişimli Bellek)’e yükleyerek aktif hale getirir. BIOS programı; kendi içindeki kayıtlı bilgilerden, önce kendini ve POST programını kontrol eder, daha sonra System Bus (Bilgisayarın donanımlarını birbirine bağlayan devreler)’a sinyal göndererek devrelerinin görevlerini yapıp yapmadığını kontrol eder.

3. POST testi, bundan sonra bilgisayarın ekran görünümünü kontrol eden video sinyallerini ve ekran kartının hafızasını test eder. İşte bu andan itibaren ekranımız görüntü vermeye başlar.

4. POST, çalışmasına devam eder ve RAM belleklerin gereği gibi vazife görüp görmediğini belirlemek üzere bir dizi testler yapar. Bütün belleklere sırası ile bazı bilgileri kaydederek daha sonra bu bilgileri okur ve yazılan ile okunanı karşılaştırır. Bazı bilgisayarlarda, bu aşamada ekranda hafıza kapasitesini gösteren rakamların sayıldığını görebilirsiniz.

5. Daha sonra POST, bilgisayara bağlı klavyenin bağlantısını ve herhangi bir tuşunun basılıp olup olmadığını kontrol eder. Bu sırada varsa klavye üzerindeki kontrol ledleri yanıp söner.

6. Sabit diske sinyal göndererek, hazır ve çalışır durumda olup olmadıklarını ve tepkilerini belirler.

7. POST, yaptığı testin sonuçlarını CMOS (hangi ekipmanların bilgisayara bağlı olduğunu belirleyen bilgilerin sabit olarak kayıtlı olduğu yonga) ile karşılaştırarak yeni bir donanımın varlığını araştırır. Son işlem olarak ta CMOS daimi hafızasında kayda geçer.

8. Bundan sonra BIOS’ ta belirtilen ayara göre BOOT (ilk açılma) işlemi gerçekleştirilerek işletim sistemi çalıştırılır.

BIOS’ta Yapılan Değişiklikler Nereye Kaydedilir?

BIOS, ROM içerisinde bulunan bir yazılımdır. ROM ise sadece okunabilir bir bellek olduğu için hiçbir değişiklik kaydedilemez. Bu yüzden BIOS üzerinde yaptığımız değişikliklerin bir yere kaydedilmesi gerekir. BIOS ’da ayarları değiştirdiğimizde bu ayarlar CMOS denilen bir bellek çeşidine kaydedilir. CMOS (Complenmentary Metal Oxide Semiconductor), “Eşlenik Metal Oksit Yarıiletken” in kısaltmasıdır. Bilgilerin burada tutulması için bir pil ile CMOS sürekli beslenir ve kaydedilen ayarların burada sürekli kalması sağlanır.

1. STANDART BIOS FEATURES

Bu menüde tarih saat ayarlarını görebilir ve değiştirebilirsiniz. Ayrıca disklerinizin yada diskinizin IDE Channel ın Master Slave bir diğer deyişle Primary Master – Primary Slave veya Secondary Master- Slave olup olmadığı ve diskinizin özelliği boyutlarını ve diğer bazı özellkilerini görebilirsiniz.

HALT ON seçeneği ise donanım hatalarına karşı önlem almak içindir. Yani donanım hatası karşısında ne yapıcağınızı size sorar Halt On üzerine gelip enter yaptığımızda çıkacak seçeneklere bir bakalım ;

• No errors -> seçeğini onayladığımızda POST işlemi tüm hataları göz ardı eder.
  • All errors -> BIOS bir hata bulduğu anda duraklar ve bize hata ile ilgili uyarı vererek hatayı düzeltmemiz adına bilgi verir
  • All, But Keyboard -> POST işlemi takılı olanklavye hataları dışında kalan hatalara durur. Yani klavye Hatasını göz ardı eder.
  • All, But Diskette -> bios açılış test işlemi(POST) Floppy Disk hatasını görmezden gelir.
  • All, But Disk/Key -> bu seçenek ise isminden de anlaşılacağı gibi hem disket hemde kalvye hatalarını göz ardı eder ve diğer tüm hatalarda durur.

Bellek Bilgileri : Bu alandaki bilgiler read only yani değiştirilemez. İçeriğinde,

• Base Memory => Temel Hafıza,
• Extended Memory => Genişletilmiş Hafıza,
• Total Memory => Toplam Hafıza,

Değerlerini gösterir. Böylelikle burada taktınız ram bellek in çalışıp çalışmadığını eklediğiniz kadar ramin total memory eklenmesi yada eklenmemesi ile anlayabiliriz.

2. ADVENCED BIOS FEATURES   

***advanced bios features foto bios-advanced-bios-features.jpg

Bu menüde genelde kullanılan bazı özellikleri anlatıcak olursak;

Full Screen LOGO Display => Bilgisayar açılışında anakart marka logosunun gösterilip gösterilmemesi için “Enabled/Disabled” kullanılır. Enabled gösterir, Disabled ise göstermez.

Hard Disk Boot Priority =>

Bazı bios markalarında farklı olacaktır. Bu phonix marka bios da ise menüler bu şekildedir. Bu menüye enter ile içine girdiğimizde boot menüye girmiş oluruz ve boot menüde yukarıdaki şekilde bilgisayarınızın açılışında seçilecek donanım menüsüdür. Tam burda ne yapmak istiyorsanız yani format atmak için bu menüyü kullanmak istiyıorsanız cd-rom yada USB bellek seçerek devam edersiniz detaylar için bu linkden bakabilirsiniz..

Virüs Warning => bilgisayarınızın başlangıcında Windows açılmadan olan bu bios boot bölümündeki varsa virüsler için uyarı verir.

CPU İnternal Cache => iki seçenek ile karşımıza çıkıyor “Enable / Disable”

CPU içinde bulunan bir dahili hafıza önbellek alanıdır. Aynı zamanda L1 Önbelleği olarak adlandırılır. Yapılan testlere göre bilgisayarınızı %10 a varan hızlandırma sağladığı bilinmektedir. Fakat günümüz işlemcilerinin güçlü olmasından dolayı kullanılmasına pek gerek kalmamaktadır.

External Cache => Enable / Disable seçekleri karşımıza çıkyor.

İşlemci ile sistem arasında sıkça istenen talimatları depolamak için yüksek hızlı belleğin bulunduğu bir alandır. External Cache L2 Önbelleği olarak da adlandırılır.

Quick Boot =>  Bilgisayar açılırken boot kısmını   normalden daha hızlı geçerek işletim sistemi kısmına daha çabuk geçmesi için kullanılır.

Gate A20 Option => Bu seçenek , ağ oluşturmak ve çoklu görev işletim sistemlerinde çok kullanışlıdır. Yonga setinde desteklenen A20 hattını kullanır. Fast ve Normal olarak iki seçeneği vardır. Fast seçeneği seçildiği takdirde bellek erişimi daha hızlı hale gelecektir. Bu seçenek Fast olarak kullanılabilir.

Typematic Rate Setting => Bu özellik, klavyenin bir tuşu tekrar tekrar basılmaya başlayana kadar basılı tutarken ne kadar bekleneyeceğini ve bunun nasıl hızlı olacağını belirlemektedir.

Security Option => Bu seçenek Bios a şifre koyma ile alakalıdır. Setup ve System seçenekleri vardır.

• Setup -> bunu seçtiğinizde biosa şifre koyarsanız işletim sisteminiz her zamanki gibi açılacak fakat biosa girmek istediğinizde bios şifreli olacaktır
• System -> seçtiğiniz takdirde şifre sorgulaması tüm sistemi etkileyerek açılışta sorulacaktır. 

3. ADVENCED CHIPSET FEATURES

 Bu menü, hafıza fonksiyonu ayarları için kullanılır. Burada Sistemin kararlılığı ile alakalı değişiklikler yapacağınız için dikkat etmelisiniz.

DRAM Timing Selectable => Kullanılan bellek modülüne bağlı olarak seçeneklerin en verimli zamanlamayı ayarlaması için kullanılır. Bellek boyutu, tipi, hızı, voltaj arayüzü ve modül kümeleriyle alakalı kritik değerleri EEPROMda saklar.

System BIOS Cachable => Romdan yararlanırak performans artırır, ancak bu günümüz işletim sistemlerinde pek kullanılmaz default ayarıyla bırakılmalıdır.

Gibi bazı özelliklere sahiptir tekrar değinmek gerekirse bu menüdeki ayarlar genelde pek değiştirilmemelidir.

 4.    INTEGRATED PERIPHERIALS

Primary VGA Bios => Bu özelliği kullanabilmeniz için bilgisayarınızda iki ekran kartı olması gerekmektedir. Bu menüden birincil ekran kartını seçiniz.

USB Controllers => Bu özellik Evrensel Seri Yol (USB) denetleyicilerin yani usb portlarının açıp kapatmak veya türünü seçmek için kullanılır USB 2.0 USB …. Gibi

USB Keyboard & Legacy Support – USB Legacy Mouse Support => USB klavye yada Mouse nuzu bilgisayar açılmadan önceki ön yükleme modun da kullanabilmek için gerekli bir menüdür. àFakat bu özelliği aktif etmek bilgisayarınız kapanırken yada açılırken hata verip açılmayı ve kapanmayı yavaşlatabileceği gibi engelleyebilir.

Onboard AC97 Audio Controller => Ses Kartlarının çakışmasını önyelebileceğiniz bir menüdür.

         5.    POWER MANAGEMENT SETUP

Güç tasarrufu ve güç yönetimi ayarlarının yapılabileceği gibi bilgisayarınızın açma / kapama olaylarını da bu menü ile yapabiliriz.

ACPI Suspend To Ram => Gelişmiş yapılandırma ve güç arayüzü anlamına gelmektedir. Bu özellik Bilgisayarın içindeki tüm aygıtları ACPI uyumlu olaması gerekir aksi takdirde disabled olarak kullanılır. Enable olduğu zaman bekleme modunda sorun yaşayabilirsiniz.

Video Off Method => Bazı DPMS özelliğini destekleyen ekran kartlarını kontrol etmenizi sağlar.  Boşta beklerken ekranın tamamen kapanmasını sağlar.

Power Button < 4 Sec =>  Tüm ATX kasalarda yani masaüstü bilgisayarlarda 4 sn power tuşuna basılı tutunca ne yapmak istediğinizi sorar. Kapatmak – Askıya Almak gibi..

Power Up On PCI Device  => Daha çok ofislerde networkde uzaktan bilgisayarları tetikleyerek açmak için kullanılır.

Wake / Power Up On Ext.Modem => Bilgisayara takılı bir fax modem kartı var ise ve onada bağlı olan telefon çaldığı zaman bilgisayar otomatik olarak açılır.

Automatic Power Up =>  Eğer Enable  yapılırsa hergün belirli bir saatte bilgisayarınız açılmasını sağlayan bir altta ki saat özelliği aktif olur ve her gün istediğiniz saatte bilgisayarınızı açabilirsiniz.

Power On By Ps/2 Mouse => Enable -> Bilgisayarınızı (PS/2) Mouse hareketi ile açmanızı sağlar. Yalnız klavyenizin usb olmamasıdır.

Power On By Ps/2 Keyboard => Enable -> Yine PS/2 Klavyeler için güzel bir özellik (bilgisayarınız kapalı ve prizden çekilmemiş ise) bilgisayar kapalıyken istediğiniz tuşları belirleyerek o tuşlar ile kapalı bilgisayarınızı açabilirsiniz.

6.    PnP/PCI Configurations

Bu menüyü artık bir çoğumuzun ihtoyacı olmayan eski donanımlar ile alakalıdır.

Resources Controlled By => IRQ ayarlarını otomatikve manuel yapmasına olanak sağlar.

PCI / VGA Palette Snoop =>  Bu özellik tipik olarak MPEG kodlayıcılar gibi video eklenti kartları tarafından kullanılır.

7.    Set Supervizor Password

8.    Set User Password

Bios ve bilgisayarınızın açılışı için gereken şifre ayarlarını yapabileceğiniz bir bölüm

9.    Save & Exit Setup

Bios üzerinde tüm değişiklikleri yaptıktan sonra işlemlerinizi kaydedip çıkmanız için kullanacağız menüdür. Üzerine gelip Enter tuşuna bastığınızda sizin onayınızı sorarak işlemi tamamlayacaktır. Bu işlemin bir de kısayolu var F10 Tuşu ile aynı işlemi yapabilirsiniz

10.  LOAD OPTİMİZED DEFAULTS

Tüm bu ayarları yaptıktan ve kaydettikten sonra yanlış yaptığınızı düşünüyorsanız fabrika ayarlarına çekmek için yani hiçbir değişiklik yapılmamış haline geri döndürmek için seçeneğini kullanabilirsiniz.

NOT : Şunu sorabilirsiniz peki şifre koydum ve unuttum biosa giremiyorum. Bu tarz bi senaryoda ise yapılması gereken

Ya bios pilini söküp kısa bir süre takmamak yada resimde gördüğün pinlerdeki plastiği diğer iki pine takarak bilgisayarın power tuşuna basmak pinleri değiştirdiğinizde pc açılmayacak pinleri eski haline getirdiğiniz zaman hem resetlenmiş hemde pc niz açılıyor olacak.